Presidenti i Shqipërisë: Integrimi i vendit në NATO dhe BE, përparësi kombëtare

Pallati i Brigadave, 31 tetor, 2007

Të nderuar anëtarë të Qeverisë, Të nderuar ambasadorë, Zonja dhe zotërinj, Politika e jashtme e Shqipërisë, veprimtaria, vizioni dhe strategjia e saj për të përballuar me sukses partneritetin dypalësh dhe shumëpalësh, për të pasur një zë të nderuar në debatin e vështirë të politikës ndërkombëtare, për të ofruar një kosto sa më të vogël në konkurrencën e vështirë të procesit të globalizimit politiko-ekonomik në shërbim të interesave afatgjatë kombëtarë mbetet, jo vetëm në vëmendje dhe në ndjekje të afërt, por përbën edhe një nga përparësitë e Presidentit të Republikës. Unë mendoj se rezultatet e politikës së jashtme janë të lidhura ngushtë me zhvillimin politiko-ekonomik të një vendi dhe me mirëqenien e shtetasve të tij. Vetëm në këtë mënyrë përfaqësuesit tanë diplomatikë, kudo ku ata janë, të të gjitha niveleve, duhet të ndiejnë përgjegjësitë e përfaqësimit dhe të përllogarisin vlerat e tyre në shoqërinë shqiptare, pjesë e së cilës ata janë dhe së cilës duhet t’i shërbejnë me devotshmëri.
Viti që kaloi dhe viti që jemi na japin një bilanc ngjarjesh politike në planin e brendshëm dhe të jashtëm, të cilat kanë nevojë për një analizë të hollësishme.
Shqipëria sot, megjithëse është duke përballuar pasojat e një krize të rëndë energjetike, karakterizohet nga një situatë e qëndrueshme makroekonomike dhe nga një ecuri e domosdoshme reformash. Investitorë të huaj, duke marrë pjesë në projekte të rëndësishme të ekonomisë shqiptare, si ato të energjisë, minierave, bankave tregtare, turizmit dhe infrastruktures provojnë se ky vend ka një të ardhme më të mirë. Kjo klimë e përgjithshme pozitive rriti ndjeshëm numrin e turistëve, në krahasim me vitin e kaluar.
Debati politik në Shqipëri po provon dukshëm se ky vend është, në mënyrë të pakthyeshme, i vendosur të ndërtojë demokracinë pluraliste, jo vetëm në Kuvendin e Shqipërisë, por edhe në media dhe në publik. Unë do të vazhdoj të nxis debatin dhe shprehjen e ideve alternativave mbi çështje dhe probleme, të brendshme apo të jashtme, të cilat shqetësojnë shoqërinë shqiptare siç janë reforma në drejtësi apo ajo zgjedhore, raportet midis pushtetit qendror e vendor, integrimi i vendit në NATO dhe Bashkimin Evropian, çështja e Kosovës, gjithnjë në funksion të interesave kombëtarë të vendit.
Bota dhe zhvillimi njerëzor, në fillimet e këtij mijëvjeçari të tretë, së bashku me zhvillimin dhe shpresën për të jetuar në një shoqëri të hapur, në paqe dhe begati, po përjeton edhe pasigurinë për të ardhmen.
Terrorizmi global, varfëria, prapambetja e uria, krizat rajonale politike apo ekonomike, dhunimi i të drejtave të njeriut nga regjime diktatoriale, të cilat kërcënojnë miliona njerëz, janë përballja me sfida të mëdha, me sfida që kërkojnë përgjigje të ngutshme, përgjigje që duhet të artikulohen jo mbi baza të interesave të ngushtë kombëtarë apo rajonalë, por më tepër mbi bazat e interesave të mirëfilltë të komunitetit botëror dhe të racës njerëzore.
Zonja dhe zotërinj,
Dëshiroj të konfirmoj edhe një herë se dy përparësitë kombëtare të shtetit shqiptar mbeten integrimi i Shqipërisë në NATO dhe Bashkimin Evropian. Vizitat e mia të para në Bruksel më përforcuan bindjen se Shqipëria ka miq shumë të mirë, të cilët janë të gatshëm të na japin një partneritet të ndershëm, afatgjatë dhe të qëndrueshëm.
Unë besoj se ne jemi të përgatitur t’i përgjigjemi me të njëjtën ndershmëri e përgjegjshmëri miqve tanë në Bruksel.
NATO-ja po jeton sot periudhën më impenjative që prej kohës së krijimit të saj. Shndërrimi i saj, nga një qasje gjeografike në një qasje funksionale të sigurisë, përbën logjikën e partneritetit global dhe sigurisë globale, në përballje me “pasigurinë e globalizuar”.
Përtej bilancit të reformave të brendshme dhe të angazhimeve në partneritete ushtarake jashtë vendit, të detyrueshme për standartet e Aleancës, të cilat tanimë njihen nga të gjithë, argumentet e kontributit të Shqipërisë brenda saj, mund të renditen në vendosmërinë e vendit tonë për përballimin dhe ndarjen e rreziqeve dhe barrës së kërcënimeve ndaj pasigurive rajonale apo globale, ndaj terrorizmit ndërkombëtar dhe organizatave të tyre. Ne mund të kontribuojmë në ndërtimin e kapaciteteve individuale të përshtatshme të sigurisë, në koordinimin sa më të mirë me të gjithë aleatët për siguri dhe zhvillim, si dhe në përsosjen e vlerave strategjike të partneritetit ose të rrjeteve të tjera të tij. Ne e shikojmë NATO-n, si një tribunë të debatit politik në zgjidhjen e natyrës së ndërlikuar të mjedisit tonë të sigurisë, si një forum që gjeneron forcë dhe ofron mundësi sigurie, zhvillim rajonal dhe global, të qëndrueshëm dhe afatgjatë.
Nuk mund të ketë zhvillim pa siguri.
Shqipëria në NATO do të ndihmojë zvogëlimin e perimetrit të pasigurisë brenda kontinentit evropian, do të japë modelin e suksesit më të rëndësishëm të arritur në një vend ish-komunist dhe në një rajon nga ku kanë filluar konflikte rajonale dhe botërore dhe, së fundi, do të japë provën se, demokratizimi i shoqërive diktatoriale, janë e vetmja rrugë e drejtë, për t’u shkëputur nga e kaluara e tyre. NATO-ja, me Shqipërinë, do të siguronte shtrirjen e saj Adriatiko-Joniane dhe lidhjen me partneritetet e rëndësishme si Dialogu Mesdhetar dhe Nisma Bashkëpunuese e Stambollit.
Shqipëria është gati për këto sfida partneriteti. Samiti i ardhshëm i Bukureshtit duhet të marrë në konsideratë këto garanci.
Nënshkrimi vitin e kaluar i Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit me Bashkimin Evropian shënon arritjen më të madhe të Shqipërisë në historinë e raporteve të saj me Evropën dhe botën e qytetëruar. Asnjëherë Shqipëria nuk ka qenë më afër asaj, së cilës ajo i përket që në lashtësi; asnjëherë shqiptarët nuk kanë qenë më afër rikthimit në etnogjenezën e tyre. Ky nënshkrim përmbylli një kapitull të gjatë dhe shumë të vështirë transformimesh të domosdoshme dhe të rëndësishme demokratike, politike, ekonomike, sociale e institucionale. Vlerësimi i përparimit në raportet me Bashkimin Evropian i hapën rrugën nënshkrimit sivjet të Marrëveshjes për Lehtësimin e Vizave me BE-në.
Tashmë, përballë nesh, sfida është më e madhe, më e vështirë, më përgjegjëse, por më konkrete. Brukseli nuk është Santa Klausi. Ai është kryeqyteti administrativ dhe politik i Evropës, ai është e vetmja mbërritje pas një rruge të gjatë, por të vendosur drejt demokracisë. Ai është mishërimi i idesë dhe përpjekjeve të mendimtarëve dhe burrave të mëdhenj si: Monnet, Schuman, Adenauer, De Gasperi.
Sivjet, në 50-vjetorin e “Traktatit të Romës“, Evropa miraton “Traktatin e ri të Lisbonës”, duke e cilësuar këtë si një fitore evropiane, e cila mund të shohë përpara drejt së ardhmes me më shumë besim, duke i dhënë fund pasigurisë së saj institucionale të dy viteve të fundit.
Bisedimet për anëtarësim zhvillohen në Bruksel, por reformat duhet të zbatohen në Shqipëri. Procesi i bisedimeve me institucionet evropiane është vetëm një pjesë e vogël dhe e dukshme e punës, në krahasim me vështirësitë e zbatimit në mjedisin shqiptar.
Për këtë arsye, çdo çështje apo kapitull bisedimesh duhet mirëfilli të përkthehet në veprime konkrete dhe jo të politizohet me ekzaltime nga një anë dhe kritika nga ana tjetër. Suksesi i këtij zbatimi nuk duhet të varet kurrë më nga rezultatet elektorale dhe nga zyrtarët e zgjedhur. Këto dhe sisteme të tjera kombëtare duhet të fillojnë të funksionojnë, pavarësisht nga zyrtarët e emëruar.
Nga ana tjetër, çdo fshehje e problemeve tona apo fajësimi i të tjerëve, do të vonojë dhe do të ngadalësojë procesin e bisedimeve. Ne jemi duke kaluar një periudhë nën një vëzhgim të detajuar dhe diagnostikues në të gjitha fushat nga partnerët tanë në Bashkimin Evropian, të cilët na kanë ofruar kapacitetet thithëse të tyre në shkëmbim të standardeve demokratike .
Unë besoj në marrëveshjen rreth interesave madhorë kombëtarë dhe të zhvillimit; unë jam i gëzuar që ato deklarohen publikisht dhe në mënyrë të qartë, duke mos qenë subjekt i asnjë kundërshtie nga krahët e ndryshëm politikë në Shqipëri.
Shtetet dhe institucionet evropiane dhe euroatlantike janë partnerët tanë në bisedime dhe reforma. Por ka edhe një partner tjetër ekstremisht të rëndësishëm: shoqëria dhe publiku ynë, i cili duhet të përfshihet, duhet të informohet dhe duhet të motivohet duke u bërë pjesë. Publiku duhet të informohet jo vetëm në fund të bisedimeve, jo vetëm në gjysmën e dytë të tyre, jo vetëm thjesht me gjysmë të vërteta, por me fakte dhe argumente që prej minutës së parë të procesit.
Mendoj se kjo është mënyra më e mirë për të realizuar zbatimin e suksesshëm dhe të shpejtë të reformave që na shkurtojnë kohën e mbërritjes në NATO dhe në Bashkimin Evropian; kjo besoj, është e vetmja provë e seriozitetit dhe e përgjegjësisë sonë përballë partnerëve tanë dhe popullit shqiptar.
Zonja dhe zotërinj,
Vendet e Evropës Juglindore po përjetojnë sot zhvillimet më dinamike të historisë së tyre. Udhëheqësit politikë dhe qeveritë e tyre ofrojnë modelet specifike të zhvillimeve demokratike, por brenda një orientimi: integrimit euro-atlantik të vendeve të tyre. Diplomacia rajonale e Shqipërisë, megjithë qëndrimet e qarta dhe maturinë e saj për të cilat është vlerësuar nga partnerët ndërkombëtarë, duhet të ndërtojë programe dhe strategji të drejtpërdrejta rezultative për Shqipërinë në planin dypalësh me të gjitha vendet e rajonit, shumë të afërta dhe të afërta gjeografikisht. Ajo duhet të vihet në ndjekje të përvojës pozitive të tyre për të krijuar jo vetëm bashkëpunim politik, por edhe ndërvarje dhe liri tregjesh e kapitalesh, shkëmbime energjish dhe burimesh njerëzore.
Shqipëria mbetet një portë strategjike hyrje në tregun ballkanik.Vendodhja gjeografike e saj krijon një akses shumë të mirë në tregjet falë edhe nënshkrimit të Marrëveshjeve të Tregtisë së Lirë dhe më vonë CEFTA-n me vendet e rajonit përbëhet nga 25 milionë konsumatorë, të cilët nxiten drejt tregtisë së lirë të produkteve industriale, bujqësore dhe shërbimeve në një zonë ekonomike sipas normave evropiane.
Integrimi i suksesshëm i Shqipërisë në strukturat euroatlantike mund të përmbushet vetëm duke zhvilluar një partneritet dypalësh me vendet anëtare të këtyre strukturave dhe me të gjitha vendet e tjera. Intensifikimi i marrëdhënieve të bashkëpunimit me këto vende duhet të jetë përparësi e diplomacisë dypalëshe të Republikës së Shqipërisë dhe të konsiderohet si çelësi i suksesit të integrimit të vendit. Nëpërmjet thellimit të marrëdhënieve dypalëshe me Italinë, Greqinë e Turqinë, si vende fqinje dhe Gjermaninë, Britaninë e Madhe, Francën apo vendet e vjetra dhe të reja, anëtare të BE-së dhe NATO-s, ne duhet të përpiqemi të sjellim në ekonominë shqiptare teknologjitë e reja evropiane të zhvillimit dhe të sigurisë.
Politika e jashtme e Shqipërisë duhet të vlerësojë seriozisht në planin dypalësh marrëdhëniet me vendet anëtare të Këshillit të Sigurimit të OKB-së si dhe me të gjitha vendet e tjera, pavarësisht sa larg apo afër Shqipërisë ndodhen ato.
Vizita e Presidentit të SHBA-së George W. Bush në Shqipëri është ngjarja më kulmore në ecurinë e marrëdhënieve midis Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës, është suksesi më i madh në historinë e politikës së jashtme të Shqipërisë. Mesazhet e saj shumëdimensionale vlerësuan arritjet demokratike në Shqipëri, inkurajuan politikën rajonale të saj, mbështetën procesin e integrimit të Shqipërisë në familjen euroatlantike, dëshmuan për një klimë sigurie në ekonominë shqiptare, krijuan një pasaportë të re për imazhin e saj në botë dhe vërtetuan qëndrimin e SHBA-së se ka ardhur koha që Kosova të jetë e pavarur.
Të nderuar zonja dhe zotërinj,
Zotërinj ambasadorë,
Kosova është dhe duhet të jetë e pavarur.
Kosova është e pavarur, sepse ajo nuk mund të kthehet më në situatën e para vitit 1999; ajo nuk mund të bashkohet me asnjë vend tjetër dhe as nuk mund të ketë më në territorin e saj rikthim të forcave ushtarake serbe. Këto parime të pranuara nga të gjithë u bënë bazë e pandryshuar e procesit të bisedimeve Ahtisaari dhe të Planit të tij.
Kosova është e pavarur, sepse ajo ka institucionet e saj të zgjedhura në mënyrë demokratike, ka Presidentin e saj, Kuvendin dhe Kryeministrin me një qeveri të përgjegjshme.
Kosova është e pavarur, sepse ka buxhetin e saj të pavarur, ka programet e saj të zhvillimit, ka ushtrinë e saj dhe forcat e saj policore dhe doganore.
Ajo është e pavarur, sepse në të gjitha raportet e saj me partnerët ndërkombëtarë, me NATO-n, Bashkimin Evropian, me OKB-në po sillet me një pjekuri të pashembullt, me një përgjegjshmëri evropiane, e denjë për të qenë subjekt ndërkombëtar.
Përse ajo duhet të jetë e pavarur?
Sepse Kosova, si procesi i pakthyeshëm, nuk mund të mbetet peng i një statusi të papërcaktuar, as i status quosë së përjetshme dhe as pjesë e papërfunduar e një procesi demokratik të domosdoshëm, të nisur nga NATO dhe BE në vitin 1999;
Kosova nuk mund të bëhet shembulli evropian i dështimit të proceseve të zbatimit dhe shtrirjes së sigurisë, as edhe precedenti i mungesës së një qëndrimi të unifikuar të politikës së jashtme të BE-së;
Ajo mund të ndihmojë, në të kundërtën, në përmirësimin e marrëdhënieve NATO-BE dhe, duke patur parasysh përmasat e sfidave të sotme të sigurisë, do t’i sjellë më afër këto dy struktura në një dialog të qëndrueshëm dhe në një harmonizim të patrazuar për të ardhmen. Kjo marrëdhënie mund të shërbejë si çelës për zhvillimin e një qasjeje vërtet tërësore për sigurinë ndërkombëtare;
Ndaj shqetësimin se ndërlikimet e mëtejshme, të padëshirueshme dhe të pajustifikueshme në procesin e përcaktimit të statusit do të kishin një ndikim negativ me kosto të lartë politike dhe ekonomike për Kosovën, Ballkanin e me gjerë, si dhe do të minonin të gjitha përparimet e arritura nga Kombet e Bashkuara dhe institucionet vetëqeverisëse të përkohshme në Kosovë.
Shqipëria ndjek me shumë vëmendje procesin e tanishëm të Trojkës, por në pikëpamjen tonë, dhe të një shumice në rritje të vendeve anëtare të OKB-së, fundi i 120-ditëshit është edhe fundi i proceseve të angazhimit të palëve për gjetjen e një zgjidhjeje, dhe, pas kësaj, duhet të kalohet në veprime. Në tryezë kemi një produkt të balancuar, të drejtë, të qëndrueshëm të OKB-së, që është Plani Ahtisaari;
Kosova është një çështje evropiane; Ne gjykojmë se integrimi i Serbisë në BE e NATO mund të merret në konsideratë edhe në varësi të qëndrimit konstruktiv ose jo, të Beogradit në procesin mjaft të rëndësishëm rajonal, evropian e më gjerë, për percaktimin e statusit përfundimtar të Kosovës;
Shpallja e njëanshme e pavarësisë nuk është skenari i preferuar për Shqipërinë, por nëse kjo është e vetmja alternativë që i lihet Kosovës, rajonit e vendeve që kanë investuar kaq shumë në stabilitetin e tij, atëherë është në përgjegjësi dhe detyrim moral të hidhet hapi tjetër. Ne do të qëndrojmë afër Kosovës në përcaktimin e të ardhmes së saj jo vetëm si një detyrim kombëtar, por si të vetmin qëndrim që ndihmon Kosovën, Serbinë dhe gjithë rajonin që, të ardhmen e brezave që do të vijnë, ta ndërtojnë larg luftrave të dhunshme etnike, nacionaliste dhe fetare, ta ndërtojnë në Evropën e lirë dhe të civilizuar.
Zotërinj ambasadorë,
Dëshiroj së fundi të ndalem në një çështje shumë të rëndësishme.
Për Shqipërinë, emigrimi mbetet ende një problem tejet i madh. Me mbi 20 për qind të popullsisë totale ose me më shumë se 30 për qind të popullsisë aktive, të larguar nga vendi në këto 17 vitet e fundit, Shqipëria përbën një rast unikal, duke u klasifikuar në grupin e vendeve me rrjedhjen më të lartë emigruese në botë. Përmasa të tilla të fluksit migrator e bëjnë, maksimalisht të domosdoshme nevojën që të gjitha institucionet shtetërore pa përjashtim, në mënyrë të veçantë Ministria e Punëve të Jashtme, Trupi ynë Diplomatik, të vihen si duhet në rolin e bashkëbiseduesit kryesor sensibilizues për institucionalizimin e mirëkuptimit dhe bashkërendimit të punëve midis komuniteteve shqiptare kudo në botë dhe shtetit të tyre. Këtë detyrë kushtetuese e përforcon dhe e bën edhe më të ngutshme Marrëveshja e Stabilizim-Asociimit, që nënshkruam me Bashkimin Evropian.
Gjykoj që menaxhimi i fenomenit të migrimit, si një çështje madhore me rëndësi parësore edhe për diplomacinë tonë, mund e duhet të përmirësohet më tej në të ardhmen.
Nga ky këndvështrim, kërkohet një vizion më i qartë e bashkëkohor për lidhjen e ngushtë që ekziston midis procesit integrues në BE dhe emigracionit shqiptar. Ky vizion do të mënjanonte çdo lloj defekti të konstatuar deri tani në procesin e hartimit të politikave dhe përparësive në fushën e emigracionit, nëpërmjet një programi realist e të detajuar të diplomacisë sonë për përmirësimin e imazhit për Shqipërinë dhe për emigrantët shqiptarë. Përfaqësitë tona diplomatike e konsullore duhet të përballojnë më me përgjegjesi sfidën për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave demokratike të emigrantëve tanë, të shtetasve tanë, në vendet pritëse, në përputhje me detyrimet që burojnë nga ligji themelor, Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë.
Diplomacia jonë, duhet të vlerësojë gjithnjë e më objektivisht ankesat e emigrantëve tanë për vonesat e papërligjura në procesin e legalizimit të tyre, për shfaqje të një klime jofavorizuese, madje deri diskriminimi e ksenofobie, që manifestohen jo rrallë ndaj tyre në disa nga vendet pritëse; po kështu kërkohet një angazhim më i madh për t’i lehtësuar ata në procesin e globalizimit dhe për t’u integruar sa më mirë e denjësisht në tregun ndërkombëtar të punës.
Këto procese integruese, të realizuara sipas standardeve më të përparuara të BE-së, nënkuptojnë edhe një punë tuajën më aktive për integrimin social, ekonomik e kulturor të emigrantëve tanë, duke e gërshetuar këtë me ruajtjen dhe zhvillimin e trashëgimisë kulturore shqiptare. Sigurisht, këtu nuk e kam fjalën për romantizmin e folklorizmin e dikurshëm, por që t’i kushtohet kujdesi i duhur problemeve të tilla: fëmijëve shqiptarë të mos u nxirren pengesa për mësimin plotësues në gjuhën amtare dhe të mos u mungojnë librat; të ngrihen realisht Qendrat e Kulturës Shqiptare e të mos vazhdohet me premtime boshe, siç ka ndodhur për vite me radhë; të bashkëpunohet më ngushtë me shoqatat dhe drejtuesit e tyre; të promovohen rregullisht emigrantët e sukseshëm; të gjejë zgjidhjen më të mirë të mundshme e transparente problemi i dërgesave në para nga emigrantët, nëpërmjet bashkëpunimit të gjitha institucioneve e faktorëve që lidhen me të, për të rritur ndikimin e këtyre dërgesave në zhvillimin e vendit etj. Sa më mirë të punohet për sa më sipër, aq më normalisht do të ecet edhe për kurorëzimin me sukses të Kongresit të Diasporës, që është planifikuar të zhvillohet në Tiranë, në vitin 2009, për të cilin Instituti Kombëtar i Diasporës dhe gjithë Trupi ynë Diplomatik kanë detyra dhe përgjegjësi esenciale.
Zonja dhe zotërinj ambasadorë,
Dëshiroja të ndaja me ju, në këtë takim të parë, këto mendime, mbi sfidat e vështira që politika e jashtme e Shqipërisë e ka për mision të përballë me sukses në të ardhmen e saj, një të ardhme ambicioze dhe të denjë. Unë besoj se i gjithë Trupi Diplomatik i Shqipërisë e ka tashmë të qartë se vendi ynë i vogël nuk ka kohë të humbë në shpejtësinë e tij integruese. I gjithë trupi ynë diplomatik duhet të jetë sinonim i përgjegjësive, mishërim i interesave kombëtare, njohës shumë i thellë i historisë sonë dhe asaj botërore, vlerësues i vëmendshëm i tendencave ekonomike, i aftë të fitojë, jo vetëm garën informuese me sistemin mediatik, por dhe miqësinë e tij në ndjekjen e zhvillimeve të ditës, krijues në koncepte dhe strategji, i vendosur e i guximshëm për zgjidhje të vështira, parashikues dhe së fundi, vetëm profesionist e aspak partiak.
Jam i prirur të besoj se vetëm këto kritere i japin diplomacisë sonë një fytyrë të re për ta kthyer atë nga një nocion teoriko-mistik, në një shkencë bashkëkohore në shërbim të interesave të shtetasve shqiptarë.
Me këtë rast, ju uroj suksese në përmbushjen e misionit tuaj!
Fjala e Presidentit në konferencën me Ambasadorët e Republikës së Shqipërisë